Prof. Dr. Sedat Sever “Çocuk ve Edebiyat” isimli önemli eserinde “Sanat yaşamın kaosundan oluşmuş bir düzenlemedir.” der.

Yaşam seçimlerden ve seçimlerin doğal bir süreci olan çatışmalardan ibarettir. İnsanın kendisiyle, insanlarla ve doğayla birçok çatışma an’ı vardır. Tüm çatışmalar bireylerin yaşları, bulundukları zaman dilimi ve mekanlar değişse de temel bir gerçeklik vardır o da çatışmaların yaşamda hep olacağıdır. Çatışmaların yaşanması yaştan, statüden ve rolden bağımsız olarak bireylerin “farklı çözüm yolları bulabilme, neden-sonuç ilişkisi kurabilme ve kendilerini başkalarının yerine koyabilme” gibi becerileri fark etme ya da geliştirmelerine olanak sağlar. Bu becerilerin yaşam boyu desteklenmesi ise yine bireylerin demokratik tutum ve davranış yaklaşımlarını destekler.

Bu desteklenme süreçleri birçok yolla yapılabileceği gibi en önemli ve anlamlı yollardan bir tanesi de çocukların nitelikli çocuk edebiyatı yapıtlarıyla beslenmesidir. Bu yapıtlar yaşamda var olan birçok konuyu dil ve görsel uyaranlarla tabi ki sanatçı duyarlılığı ile çocukların dünyalarına indirgerler. Çocukların, nitelikli kitaplar aracılığıyla düşündükleri ve sorguladıkları konulardan bir tanesi mültecilerdir. Mülteci konusu günümüzde tüm dünyanın meselesi olmuştur. Sahip çıkılan, görmezden gelinen ya da ötekileştirilen insanlardır mülteciler. Bu tür toplumsal sorunların çocuk kitaplarında nitelikli bir şekilde ele alınması çocukların bu konulara farkında olarak yetişkin olmasına neden olabilir. Bu farkındalıkla büyüyen çocuklar dünyanın en önemli çatışmasından olan “mültecilik” olayına da “duyarlı birey” bakış açısıyla yaklaşacaklardır. Bu durum çocuklarda yukarıda bahsettiğimiz kazanımların oluşmasına ve gelişmesine katkı sağlayacaktır.

Peki bu konuyu, nitelikli, duyarlı, dayatmadan, baskılamadan ve çocuğu yönlendirmeden çocuk dünyasına aktarmaya çalışan eserler hangileridir.? Elbette ki tüm eserlere burada yer vermek olanaksızdır. Bu yazı, ancak birkaç kitap adı ve özeti yaparak birçok çocuğun ve yetişkinin bu kitaplarla tanışmasına köprü olabilir.

Mülteci konusu “doğal süreci” itibariyle yetişkinlerin de konusudur. Dolayısıyla aşağıda adlarını okuyacağınız kitaplar sadece çocuklarımızın okuması için değil aynı zamanda yetişkinlerin de bu konuya yönelik düşüncelerini sorgulamalarına neden olacaktır.

Hadi başlayalım…

·Mervan’ın Yolculuğu… Bu kitap Edam Yayınları’ndan çıkan bir kitap. Patricia de Arias’ın yazıp Laura Borras’ın çizimleri yaptığı kitap Mervan adlı bir çocuğun yetişkinlerle ve bavullarla olan yolculuğunu anlatmaktadır. Bu yolculukta; yürümenin, umut ve dua etmenin yanı sıra hayalleri de okuyacaksınız. Gerçeklerle, kurgu da olsa karşı karşıya kalan yetişkin okur mülteci konusuna yönelik duygularını yeniden gözden geçirecektir.

 

·Bot Hikayesi… Kyo Maclear tarafından yazılan ve Rashin Kheiriyeh’in çizimlerini yaptığı bu nitelikli kitap Albaraka Çocuk Yayınları’ndan çıktı. Yollar uzundur ve gidilmesi gereken yerler vardır. Dünyadaki birçok mülteci bu yolları “botlarla” aşmak zorundadır. Bot hem umuttur hem de ölümdür, mülteciler için. Küçük botlara bindirilen ya da binmek zorunda olan insanların duygularını ve düşüncelerini okuyacaksınız bu kitapta.

 

·Dönme Dolap… Tülin Kozikoğlu’nun yazdığı ve Hüseyin Sönmezay’ın çizimlerini yaptığı bu kitap Doğan Egmont Yayınları’ ndan çıktı. Dünyanın iki farklı yerinde ailesiyle birlikte zaman geçiren iki farklı çocuğun an’ ları çarpıcı bir şekilde yüzünüze vuracak ve “coğrafya kader midir?” sorusu bir süre sizi meşgul edecek.

 

·Bir Balina Bir Bavula Nasıl Sığar?… Guridi tarafından yazılan ve çizilen bu kitap Ketebe Yayınları tarafından okurla buluşturuldu. Gitmek zorunda kalanların hikayesi var kitapta. Yaşı ve rolü ne olursa olsun insanlar bazen gitmek sorundalardır ve giderler. Giderken ne götürür insan yanında? Umudunu ve istediğini de alabilir misin yanına? Kimlerle gitmeli insan? Sorular uzar gider. Cevaplar bu kitapta yok ama bu kitap bu soruları çocuklara düşündürmek için iyi bir sanatsal köprü olabilir.

 

·Savaşın Başladığı Gün… Nicola Davies’ in yazıp Rebecca Cobb’ un çizimlerini yaptığı bu nitelikli kitap Ketebe Yayınları’ ndan çıktı. Savaşla birlikte bir çocuğun kurtulma mücadelesini okuyacaksınız. Ancak savaş sadece çocuğun ülkesinde değil ki. Bir sonraki savaş başka bir yerde kabul edilme savaşı. Kitaptaki yetişkinlerin davranışları çok tanıdık gelecek size. Ötekileştirmeyi anlamlandırabilmek adına yetişkinler tarafından okunması gereken bir kitap.

 

Sevgili Hocam Sedat Sever’ in cümleleriyle başlayan yazı yine onun cümleleriyle bitsin “çocuk kitaplarında yazar, kural ya da kuralları koymaktan, yaptırımcı yargılar oluşturmaktan çok özellikle, çocukların gelişim özelliklerini de göz önünde bulundurarak onlara neden-sonuç ilişkisiyle anlamlandırabilecekleri yaşam durumları sunmalıdır.”

 

Ez cümle çocuklarınıza “neden-sonuç ilişkisiyle anlamlandırabilecekleri yaşam durumları sunan” kitapları alınız ve birlikte okuyarak, sorgulayınız.

 

Keyifli okumalar…